аналитика
Экономика тууралуу эң мыкты эксперттик ой-пикирлер, баалар жана божомолдоолор >>
-
28 Январь 2011
Адистер: Экономика эң жакшы дегенде 2012-жылы алдыга жылат
01.01.2011
Улан Эшматов, "Азаттык" үналгысы:
Жаңы башталган 2011–жыл экономика жана эл турмушу үчүн эмне берет? Айрым адистер азыртадан туура чаралар көрүлгөн шартта гана экономикадагы реалдуу өзгөрүүлөр 2012-жылдын орто ченинен тарта сезилерин белгилешүүдө.
2010-жылдын экономикалык жыйынтыктары азырынча толук чыгарыла элек. Бул адаттагыдай эле февраль же март айларына барып жасалуусу мүмкүн.
Мурдараак эл аралык валюта кору Кыргызстан 2010-жылды Улуттук дүң өндүрүшүнүн 3,5%га төмөндөөсү менен аяктарын болжолдогон.
Бирок Улуттук стастикалык комитет төмөндөө он бир айдын жыйынтыгы боюнча 1% болгонун билдирди.
2009-жылдын жыйынтыгында Улуттук дүң өнүмдүн номиналдуу же акчалай көлөмү 4,6 миллиард долларды түзгөн эле.
Эгер 2010-жылдын жыйынтыгында төмөндөө Эл аралык валюта кору болжолдогондой 3,5%га жетсе, анда Улуттук дүң өнүмдүн акчалай көлөмү 4,4 миллиард долларга түшөт дегенди билдирет.
Эл аралык валюта кору божомолун кайра карайт
Эл аралык валюта корунун Кыргызстандагы өкүлчүлүгүнүн башчысы Коба Гвенетадзе (Koba Gvenetadze) “Азаттык” үналгысынын кабарчысы менен маегинде белгилегендей, алар октябрда жарыяланган баяндамасында божомол жасаган кезде, июль–август айларындагы маалыматтарга негизденишкен.
Кийинчерээк Кыргызстандын улуттук дүң өнүмүнүн бириккенде 40%дан ашуун бөлүгүн берген айыл чарбасы менен соодадагы төмөндөө Эл аралык валюта кору болжолдогондон азыраак болду.
2010-жылы октябрда жарыяланган ошол эле баяндамасында Эл аралык валюта кору 2011-жылы кыргыз экономикасы 7%га өсүшү мүмкүн деп жоромолдогон.
Бирок кордун Бишкектеги өкүлү Коба Гвенетадзенин айтымында, алдыда бул божомолду соңку маалыматтардын негизинде кайра карап чыгуу талап кылынат:
- Адатта биз муну өлкөгө биздин миссиябыз келип, экономист адистерибиз бул секторго көңүл буруп, бүткүл маалыматтарды чогултуп, аларды бийликтер менен талкуулагандан кийин жасайбыз. Ал эми 2011-жыл үчүн айтылган цифралар жөнүндө сөз кылсак, өсүш биз буга чейин болжолдогондон (7%) бир аз төмөн болушу мүмкүн. Бул көп факторлорго көз каранды.
Эл аралык валюта корунун өкүлү “Азаттык” үналгысынын кабарчысы менен маегинде кошумчалагандай, кыргыз экономикасынын өсүшү тышкы факторлордон анын негизги соода өнөктөштөрү Орусия менен Казакстандын экономикасы кандай өнүгөөрүнө көз каранды.
Казакстандын экономикасын Эл аралык валюта кору келээрки жылы 5%га, ал эми Орусияныкын 4,3%га өсөт деп болжолдоодо.
Ал эми Ала-Тоодогу ички факторлор катары Коба Гвенетадзе төмөнкүлөрдү атайт:
- Мен ички фактор дегенде өлкөнүн турукташуусун жана коопсуздук кырдаалын эске алып жатам. Ошол эле учурда бизнестин ишеними кандай болорун, ишкерлер чөйрөсү кырдаалды кандай кабыл алаарын да карашыбыз керек. Эгер алар кырдаал жакшырды, коопсуздук боюнча тынчыздануулар анчалык олуттуу эмес деп ойлошсо, ишмердигин кеңейтишет. 2011-жылдагы Улуттук дүң өнүмүнүн өсүшү үчүн дагы бир маанилүү нерсе – банк чөйрөсүндөгү кырдаалдын турукташуусу.
Эгер өлкөдө экономика Эл аралык валюта кору болжолдогондой 7%га өсүп кетсе, Улуттук дүң өнүмдүн акчалай көлөмү 4,7 миллиард долларга чыгат дегенди туюдурат.
Кыргызстан расмий эсеп боюнча Улуттук өнүмдүн эң чоң көлөмүн буга чейин 2008-жылы камсыз кылган, анда бул көрсөткүч 5,1 миллиард долларды түзгөн.
Бирок бул жерде Кыргызстанда көмүскө экономика бар экенин да эске алуу керек.
Экономикадагы өзгөрүү эң жакшы дегенде 2012-жылы сезилет
Келечектүү изилдөөлөр боюнча Бишкектеги борбордун директору, экономика боюнча доктор Чыңгыз Шамшиевдин пикиринде, Кыргызстандын өз статиститкасында чалкештиктер бар.
2010-жылдын жыйынтыгы боюнча Улуттук дүң өнүмдүн чыныгы төмөндөөсү Эл аралык валюта кору болжолдогон 3,5%дык чектен да жогору болот.
Ал эми кайра өсүш, туура кадамдар жасалган шартта, 2011-жылы эмес, 2012–жылы гана сезилиши мүмкүн:- Божомол анча деле жакшы эмес, экономикалык жигердик дароо эле келбейт. Ишкерлерге оптимизм бир нече ай ичинде эле кайта койбойт. Анын үстүнө биз толук саясий туруктуулуктан али алыспыз. 2010-жылдын окуялары 2011–жылы да өз таасирин берет. Экономиканы дароо ордунан жылдырууга мүмкүн эмес болгон поюзга салыштырсак болот. Андыктан 2010-жылы башталган токтоп калуу 2011-жылга эле эмес, 2012-жылга да өтөт. Эгер 2012-жылдын жарымынан тарта өсүш, илгерилөө кетсин десек, азыртан чара көрүүбүз керек. Кокус 2011-жылы да шайлоо өнөктүгүнө (президенттик шайлоого) көп күч кетип, бир орчун нерсе жүзөгө ашырылбаса, анда 2012-жылы да бизде эч жылыш болбойт.
Экономикадагы жигердик дароо эле жарала койбой турганын “Азаттык” үналгысынын кабарчысы менен маегинде Дүйнөлүк банктын адиси Светлана Багаудинова да белгиледи.
Анын көз карашында, Кыргызстандагы релдуулук ошол эле коңшусу Казакстандыкынан кыйла башка.
Кыргызстандын экономикалык өсүшү орто жана чакан бизнес менен байланыштуу:
- Кыргызстандын өсүшү көп жагынан орто жана чакан секторго көз каранды болот. Ал бүгүн өлкөнүн экономикасында борбордук орунду ээлейт. Бул жерде орто жана чакан ишкерчиликти келечекте да колдоочу ырааттуу саясат керек.
Бишкектеги Кыргыз-орус славян университетинин профессору, экономика илимдеринин доктору Аза Мигранян да натыйжалуу чаралар азыртадан көрүлгөн шартта гана экономикадагы реалдуу өзгөрүүлөрдү эң жакшы дегенде бир жарым, же эки жылда көрүүгө болот деп эсептейт.
Бул жараян ириде жаңы өкмөт ишин канчалык сабаттуу алып бараарына көз каранды.
Ошондо экономикадагы жараяндардын оптимисттик варианты жөнүндө айтууга болот, дейт ал:- Качан инфляциянын ыргагын бүгүнкү деңгээлде турукташтыруу же токтотуу, тышкы инвестициянын эсебинен экономиканын кээ бир тармактарын, анын ичинде өндүрүштү реанимациялоо, төмөндөөнү токтотуп, экономикалык өсүштүн жолуна түшүү мүмкүнчүлүгү жаралганда, дал ошондо өнүгүүнүн оптимисттик варианты пайда болот. Эгерде натыйжалуу чаралар көрүлсө, реалдуу өзгөрүүлөр бир жарым, эки жылдан кийин гана болот. Дурус натыйжаны биз дароо эле ала албайбыз.
P.S. Кыргызстандын Улуттук статкомитети 2010-жылдын 11 айынын жыйынтыгы боюнча өлкөдөгү инфляциянын расмий көрсөткүчүн 16,4% деп белгиледи.
